15 jaar samenwerking in de waterketen
Wat begon met een flinke dosis scepsis, groeide uit tot een samenwerking die niet meer weg te denken is uit de watersector van Groningen en Noord-Drenthe. Sinds de start werken gemeenten, waterschappen en waterbedrijven intensief samen aan een doelmatige, duurzame en innovatieve waterketen.
Jeroen Niezen blikt terug op de mijlpalen, de uitdagingen én de groei van de samenwerking.
2010 – De start van de samenwerking
De aanleiding was het landelijke Feitenonderzoek dat in 2010 verscheen, met een duidelijke boodschap: de kostenstijging binnen de waterketen kan worden afgeremd — samenwerking loont!
Als waterambassadeur mocht ik met deze uitdaging aan de slag. In Groningen en Noord-Drenthe pakten de gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven de handschoen op. Tijdens de eerste bestuurlijke bijeenkomst in december 2010 heerste nog enige scepsis over de landelijke geluiden: eerst zien, dan geloven.
Begin 2011 werd de stuurgroep opgericht onder leiding van Jan Bessembinders, en startte de regiegroep met Hans de Vries als voorzitter. Het landelijke Bestuursakkoord Water vormde in datzelfde jaar het echte startpunt. In de zomer bezocht de stuurgroep Waternet in Amsterdam – een leerzame ervaring met een inspirerend langetermijnperspectief. Met die inzichten gingen de werkgroepen aan de slag met het regionaal feitenonderzoek, het onderzoek doelmatig functioneren en de eerste quick wins.
2012 – Van visie naar uitvoering
In 2012 zag de strategiegroep onder leiding van Joep Hoedjes het licht. Hun opdracht: de samenwerking verder vormgeven. Een belangrijke manier om te besparen bleek het verlengen van de levensduur van riolen. De gemeente Groningen organiseerde een goedbezocht symposium Relinen, waar veel collega’s uit de regio op afkwamen.
In datzelfde jaar werkte men hard aan de eerste resultaten van samenwerking. De landelijke visitatiecommissie, onder leiding van Carla Peijs, kwam langs om te zien hoe het ervoor stond.
Er verschenen onder meer de beleidsvisie Water verbindt, gezamenlijke afvalwaterplannen, de Matrix optimale schaal van samenwerking, de tussenrapportage Gegevensbeheer en Assetmanagement, het Systeemconcept Meten en Monitoren en samenwerkingsafspraken met nutsbedrijven. In 2014 werd hiermee de basis gelegd voor de eerste samenwerkingsovereenkomst (SOK) voor de periode 2015–2020.
2015 – Implementatie en uitvoering
In 2015 startte Peter Groen als waterregisseur. De stuurgroep werd opgevolgd door de Regionale Managementgroep (RMG), aanvankelijk onder leiding van Johan Dijkstra. De nadruk verschoof naar implementatie en uitvoering.
Er kwamen twee pilots: Meten en Monitoren en Gezamenlijk Gegevensbeheer. Waterschap Hunze en Aa’s nam het voortouw bij het faciliteren van Meten en Monitoren, en de gemeenten Bedum (later Het Hogeland) en Groningen deden dat voor Gezamenlijk Gegevensbeheer.
Onder leiding van Kees van Nes en Dries Jansma groeiden deze pilots uit tot stevige samenwerkingsvormen. Ook ontstonden initiatieven als het gezamenlijke Neerslagdashboard en de Waterketenkaart.
In de eindfase van de eerste SOK was het spannend of de drie doelen — kostenbesparing, kwaliteitsverbetering en vermindering van kwetsbaarheid — zouden worden gehaald. De eerste twee doelen zijn grotendeels gerealiseerd, maar de kwetsbaarheid nam eerder toe dan af. Er was dus nog werk te doen.
2020 – Nieuwe fase, nieuwe doelen
In 2020 startte een nieuwe samenwerkingsovereenkomst. Deze richtte zich op het versterken van de resultaten uit de voorgaande periode en het toewerken naar een meer structurele samenwerkingsvorm.
De nieuwe waterregisseur kreeg echter te maken met de coronaperiode, waardoor de voortgang vertraagde.
In 2024 nam Dries Jansma de rol van waterregisseur over. De tijd tot 2025 bleek te kort om de nieuwe samenwerking volledig te realiseren. Daarom is het waterakkoord met één jaar verlengd. In dit verlengde jaar wordt met veel energie gewerkt aan de volgende stap: een toekomstbestendige, volwaardige samenwerking.
Sinds 2010 is er veel gebeurd. Voor wie de sector goed kent, is de samenwerking in de waterketen inmiddels niet meer weg te denken.